Matka Boża - Oranta

(łac. orans - modląca się) Najstarszy rodzaj ikony Bogurodzicy. Matka Boża ukazana jest samotnie w postawie stojącej i rękoma wzniesionymi do góry w Starotestamentowym geście modlitewnym. Prawosławni przejęli bizantyński przekaz, że kiedy Matka Boża opuści ręce, nastąpi koniec świata.

Źródła obrazów: ug.webgarden.ro; iconreader.wordpress.com; www.cirota.ru

WebRep

currentVote

noRating

noWeight

DEESIS

Motyw związany z ikonografią chrześcijańską. Polega ona na trimorhionicznym (trójczęściowym) obrazowaniu osób świętych - centralną osobą jest Chrystus jako Pantokrator, obok Maryja, następnie Jan Chrzciciel. Często też kompozycja uzupełniania jest o znajdujące się poniżej postacie aniołów, świętych, apostołów lub proroków - wtedy powstaje tzw. Wielkie Deesis. Przedstawienie Deesis wiąże się z Sądem Ostatecznym i wyraża wiarę w Maryję, św. Jana i innych świętych, jako przedstawicieli ludzkości i orędowników za grzesznych, proszących Boga o łaskę.

Czasem, kompozycja Deesis nie była jedną ikoną, ale trzema oddzielnymi ikonami umieszczonymi obok siebie lub składaną ikoną potrójną (gdzie Bogurodzica i Jan Chrzciciel byli umieszczeni na skrzydłach ikony). W domach obrządku prawosławnego, zwłaszcza na Rusi, w kąciku modlitewnym również komponowano ikony w układ Deesis z tym, że Jana Chrzciciela zastępowano Mikołajem Cudotwórcą.

Wschodnie ikony Deesis znane były już w VI-VIIw. Po przezwyciężeniu ikonoklazmu w IX-XIw. była umieszczana na architrawie (pozioma belka, podtrzymująca belkowanie) templonu świątyń bizantyjskich. Na Rusi przekształciła się w rząd Deesis tzw. wysokiego ikonostasu.

Eleusa

Umilenie - ikona przedstawiająca Matkę Boską pochylającą głowę, aby przytulić swój policzek do policzka Syna, który obejmuje ją ręką za szyję. W ikonostasie pięciorzędowym występuje w pierwszym rzędzie po lewej stronie obok Carskich Wrót.

Przykładem Eleusy jest ikona Matki Boskiej Włodzimierskiej.

Hodegetria

Maryja ukazana jest frontalnie, najczęściej w półpostaci. Czasem w pełnej figurze: siedząca na tronie lub stojąca. Nie widać u niej matczynej poufałości w stosunku do Syna. Głowę trzyma prosto, lekko zwróconą w kierunku Chrystusa, rzadziej – pochyloną nieznacznie ku Chrystusowi. Na lewym ramieniu trzyma Dzieciątko, dostojnym gestem prawej dłoni z długimi palcami wskazując na nie. Może to być gest prezentacji – wskazania ludziom Syna Bożego lub gest postawy służebnej - przedstawienie Synowi wiernego ludu.

Chrystus znajduje się w pewnym oddaleniu od twarzy Matki, patrzy prosto przed siebie i ukazuje całe swe oblicze. Rzadziej ma głowę lekko obróconą w prawo. Wznosi prawą dłoń w geście błogosławieństwa a w lewej dłoni trzyma zwój (od XVI w. także księgę lub kulę). Chrystus nie jest tutaj niemowlęciem, występuje w ikonograficznym typie Chrystusa - Emmanuela, ma twarz dojrzałego, inteligentnego człowieka. Ubrany jest w biały chiton i narzucony nań purpurowy, często przetykany złotem himation.

Ikona Hodegetrii ukształtowała się ostatecznie w Bizancjum. Przebija z niej stosowany w cesarskim pałacu porządek, składający się z oficjalnych ceremonii a ukrywający wszelkie wyrażenia uczuć, ukazujący jedynie świętość i godność władzy cesarskiej. Taka majestatyczna obojętność i brak przejawów ludzkich uczuć przyjęte zostały na wiele wieków jako najbardziej obowiązujące na dogmatycznej ikonie Boskiego Macierzyństwa, jaką jest Bogarodzica z Chrystusem-Emmanuelem.

Ostatnia zaprezentowana ikona - Matka Boża Jerozolimska, jest przykładem współczesnej ikony Hodegetrii, którą można zakupić za kilka euro we włoskich sklepikach z pamiątkami.